Thông qua công tác kiểm sát Bản án hình sự sơ thẩm số 37/2021/HS-ST ngày 03/8/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh L, xét xử bị cáo Cư Chẩn Phin cùng đồng phạm về tội “Cưỡng đoạt tài sản”, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN thấy cần thiết phải rút kinh nghiệm với Viện kiểm sát địa phương trong việc đánh giá chứng cứ, xác định tội danh đối với bị cáo và việc bỏ lọt hành vi phạm tội trong vụ án.
1. Tóm tắt nội dung vụ án
Đầu tháng 8/2020, Cư Chẩn Phin được một người đàn ông thuê đòi số tiền khoảng 02 tỷ đồng từ anh Lý A Cháng và hứa trả công 50.000.000 đồng, Phin đồng ý và rủ Sùng Seo Lồ, Sùng Seo Páo và Thào Seo Dơ cùng tham gia đi đòi nợ, cả ba đồng ý. Người đàn ông đã gửi cho Phin ảnh và số điện thoại của anh Cháng để Phin nắm thông tin. Khoảng 08 giờ ngày 21/9/2020, Cư Chẩn Phin được người đàn ông thông báo Lý A Cháng đang ở nhà nghỉ Sửa Nghiêm, Phin cùng Sùng Seo Lồ, Sùng Seo Páo và Thào Seo Dơ đi ôtô do Páo điều khiển đến nhà nghỉ Sửa Nghiêm để gặp Cháng; Phin rủ thêm Lỳ A Thành, Thành đồng ý và rủ Vương Văn Sang, Lý Văn Linh và Chấu Minh Cường cùng đi. Thành mượn xe ôtô để đi gặp Phin.
Tại điểm hẹn, nhóm của Sùng Seo Páo, Sùng Seo Lồ, Thào Seo Dơ và Cư Chẩn Phin gặp nhóm của Lỳ A Thành (gồm Thành, Sang, Linh, Cường). Tại đây, Phin nói cho Thành biêt đi đòi nợ khoảng 02 tỷ đông của Cháng và nói hiện, Cháng đang ở trong nhà nghỉ Sửa Nghiêm; Thành nói sẽ lấy 40% số tiền đòi được, Páo đồng ý. Thành bảo Sang và Linh cùng Thành và Phin vào trong nhà nghỉ Sửa Nghiêm để đòi tiền, còn Páo, Lồ, Dơ và Cường ngồi ngoài đợi. Lỳ A Thành, Cư Chân Phin, Vương Văn Sang và Lý Văn Linh đi vào nhà nghỉ Sửa Nghiêm thì thấy anh Lý A Cháng và một người phụ nữ. Thành và Phin yêu cầu Cháng trả tiền nhưng Cháng nói không có tiền, Thành bảo cho Cháng 15 phút để suy nghĩ. Cùng lúc đó, Lý Văn Linh dùng tay phải đánh một phát vào sau gáy của anh Cháng rồi đi xuống tầng 1 cùng Cường mang xe ô tô đi rửa. Cháng sợ Phin và đồng bọn tiếp tục đánh không cho về nên đã đồng ý trả cho Phin 1.500.000.000 đồng và Cháng xin trả trước 20.000.000 đồng, số tiền còn lại Cháng xin viết giấy nhận nợ hẹn đến ngày 30/12/2020 sẽ trả nốt.
Sau đó, Thành, Phin và Sang đưa anh Lý A Cháng ra xe ôtô của Páo; Páo lái xe chở Phin, Lồ, Dơ và Sang đưa Cháng đi về hướng cầu CL. Trên xe, Thành và Phin yêu cầu Cháng viết giấy vay tiền với nội dung: Cháng có vay số tiền 1.500.000.000 đồng, hẹn đến ngày 30/12/2020 thì trả, Phin yêu cầu Cháng đưa 20.000.000 đồng nên Cháng đã đưa cho Phin 20.000.000 đồng, Phin cầm tiền và đưa cho Thành 10.000.000 đồng, đưa cho Sùng Seo Lồ 10.000.000 đồng. Sau đó, cả nhóm đưa Cháng lên huyện MK. Trên đường đi Phin tiếp tục yêu cầu Cháng trả tiền. Do Cháng nói không có tiền, nên Páo lây một con dao nhọn dài khoảng 30 cm giơ lên đe dọa và yêu cầu Cháng trả tiền. Sau đó cả nhóm đưa Cháng vào phòng 306 nhà nghỉ Hàm Rồng 1 thuộc thị trân MK và giữ Cháng ở đó. Do sợ Phin và đồng bọn đánh, không cho về nên tối ngày 21/9/2020, Cháng xin Vương Văn Sang cho gọi điện về cho vợ bảo chuẩn bị tiền để ngày hôm sau mang ra trả cho Phin và đồng bọn. Khoảng 01 giờ ngày 22/9/2020, Phin và Lồ về phòng 306, tại đây Lồ rút dây lưng đang đeo trên người ra định đánh Cháng thì Phin và Sang can ngăn, Lồ cầm chiếc ghế gỗ kê trong phòng 306 giơ lên đánh Cháng, Phin tiếp tục can ngăn làm cho ghế văng vào tường băn trúng người Cháng. Sau đó, Phin và Lồ sang phòng bên cạnh ngủ còn Sang và Dơ tiêp tục trông giữ Chàng tại phòng 306. Sáng ngày 22/9/2020, Sang nói với Phin và Thành là Cháng đã gọi điện về nhà bảo người nhà hôm nay mang tiền sang trả. Khoảng 15 giờ cùng ngày, Thành dặn Dơ trông coi Cháng còn Thành, Sang, Linh đi xe ô tô ra thành phố L để nhận tiền, còn Phin, Páo, Dơ và Cường đi xe ôtô của Páo chở Cháng đi theo sau. Trên đường đi do bận việc nên Lồ quay về nhà.
Khoảng 22 giờ ngày 22/9/2020, người nhà của Lý A Cháng mang tiền đến điểm hẹn là quán cà phê Vọng Cảnh Lầu thuộc thành phố L để giao cho Phin, Thành, Sang và Linh. Sau khi Thành, Sang, Phin và Linh lấy được tiền từ người nhà của Cháng thì Páo, Dơ và Cường chở Cháng đến phường LC rồi để cho Cháng tự đi bộ. Páo, Dơ, Cường, Phin, Thành, Linh và Sang đến nhà nghỉ Vĩnh Lộc thuộc lô K4, TP.LC thuê phòng. Tại đây, Thành, Sang, Linh, Cường, Páo, Phin và Dơ đếm số tiền lấy được từ người nhà Cháng gồm 163.000.000 đồng tiền Việt Nam đồng và 99.000 CNY (tương ứng 339.471.000 đ). Phin và các đối tượng chia nhau hết. Sáng ngày 23/9/2020, Lý A Cháng đến Công an tỉnh L trình báo sự việc.
2. Quá trình giải quyết vụ án
Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 37/2021/HSST ngày 03/8/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh LC tuyên bố các bị cáo: Cư Chẩn Phin, Lỳ A Thành, Vương Văn Sang, Sùng Seo Lồ và Lý Văn Linh phạm tội “Cuỡng đoạt tài sản”. Áp dụng điểm a khoản 4 Điều 170; điểm b, s khoản 1, khoản 2 Điều 51 Bộ luật Hình sự, xử phạt Cư Chẩn Phin 12 năm tù, Lỳ A Thành 11 năm tù, Sùng Seo Lồ 10 năm tù, Vương Văn Sang 10 năm tù và Lý Văn Linh 10 năm tù.
Thông qua công tác kiểm sát bản án, ngày 30/8/2021 Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN ban hành Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 30/QĐ-VC1-HS, kháng nghị bản án hình sự sơ thẩm trên của Tòa án nhân dân tỉnh LC; đề nghị Tòa án nhân dân cấp cao tại HN xét xử phúc thẩm theo hướng hủy bản án hình sự sơ thẩm nêu trên để điều tra lại.
Tại phiên tòa phúc thẩm ngày 20/5/2022, Tòa án nhân dân cấp cao tại HN đã chấp nhận toàn bộ kháng nghị phúc thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN, tuyên hủy bản án hình sự sơ thẩm số 37/2021/HSST ngày 03/8/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh LC để điều tra lại.
3. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
3.1. Về việc xác định tội danh
Xuất phát từ mục đích chiếm đoạt, ngày 21/9/2020 các bị cáo Cư Chẩn Phin, Lỳ A Thành, Vương Văn Sang, Sùng Seo Lồ và Lý Văn Linh đã tìm cách tiếp cận, sau đó khống chế để chiếm đoạt tiền của anh Lý A Cháng. Trong quá trình thực hiện tội phạm, các bị cáo có hành vi ép, đe dọa và trực tiếp dùng vũ lực (Lý Văn Linh dùng tay phải đánh một phát vào phía sau gáy của anh Cháng; Páo lấy một con dao nhọn dài khoảng 30 cm giơ lên đe dọa và yêu cầu Cháng trả tiền; Lồ rút dây lưng định đánh Cháng thì Phin và Sang can ngăn, Lồ cầm chiếc ghế gỗ kê trong phòng 306 giơ lên đánh Cháng...) để bắt bị hại phải trả tiền và yêu cầu người nhà mang tiền đến trả. số tiền các bị cáo yêu cầu bị hại viết giấy nhận nợ là 1.500.000.000 đồng; số tiền các bị cáo thực tế đã chiếm đoạt là 522.471.000 đồng. Hành vi này của các bị cáo đủ yếu tố cấu thành tội “Cướp tài sản” theo quy định tại Điều 168 Bộ luật Hình sự, Tòa án cấp sơ thẩm tuyên các bị cáo phạm tội “Cưỡng đoạt tài sản” là không đúng tội danh.
3.2. Về việc bỏ lọt hành vi phạm tội
Trong quá trình thực hiện hành vi, các bị cáo còn có hành vi khống chế và bắt giữ anh Cháng trái pháp luật. Thời điểm bắt giữ khống chế tính từ khi các bị cáo đưa anh Cháng ra khỏi nhà nghỉ Sửa Nghiêm lên xe ôtô của đối tượng Sùng Seo Páo sau đó đi về hướng cầu CL, sau đó giữ Cháng tại Nhà nghỉ Hàm Rồng 1 thuộc thị trấn MK. Như vậy, các bị cáo giữ bị hại một cách trái ý muốn liên tục trong khoảng thời gian từ 9 giờ ngày 21/9/2020 đến 22 giờ ngày 22/9/2020 tại nhiều địa điểm khác nhau. Hành vi này của các bị cáo có dấu hiệu của tội “Bắt giữ người trái pháp luật” theo quy định tại Điều 157 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm chưa đề cập giải quyết là bỏ lọt hành vi phạm tội.
Thông qua vụ án này, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN thông báo đến Viện kiểm sát địa phương trong khu vực để cùng rút kinh nghiệm, nhằm nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử các vụ án hình sự./.